Zmarł prozaik, dramaturg, eseista Tomasz Łubieński

Czas II wojny światowej Łubieńscy spędzili pod Dębicą. Po wojnie przyszły pisarz ukończył Liceum Ogólnokształcące Towarzystwa Przyjaciół Dzieci nr 1 im. Bolesława Limanowskiego w Warszawie. Studiował historię i polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, już podczas studiów publikował w „Twórczości” i „Współczesności”. Jako poeta debiutował w 1955 r. w „Dziś i jutro”.

Atmosferę swojej arystokratycznej rodziny pisarz przedstawił m.in. w dramacie „Ostatni”. „Wychowywałem się w takiej atmosferze i scenerii, ale z przekonania jestem demokratą. Spotkałem kiedyś wuja, który spędził wiele lat w południowej Afryce. Przywitał mnie takimi słowami: +Witam w tobie przedstawiciela naszej rodziny, którego komunizm uchronił od degeneracji. Co ty byś zrobił bez tego? Byłbyś paniczem, ewentualnie łowcą posagów, polowałbyś... A tak skończyłeś studia, pracujesz+. Bardzo mi gratulował i tego się w życiu trzymam” - mówił Łubieński kilka lat temu w rozmowie z Iwoną Smolką.

Jako poeta debiutował w 1955 w „Dziś i jutro”, potem była jednoaktówka „Gra” opublikowana w 1959 roku w „Dialogu”, jego pierwszą książką prozatorską jest wydany w 1962 roku tom opowiadań „Ćwiczenia”. Na początku twórczości więcej uwagi Łubieński poświęcał dramatopisarstwu. Jest autorem kilkunastu sztuk, z których scenicznej realizacji doczekały się m.in. „Zegary” (Stary Teatr w Krakowie, 1970), „Koczowisko” (Teatr Polski we Wrocławiu 1979), „Śmierć komandora” (Teatr Polski we Wrocławiu 1984) oraz „Ostatni” (Teatr Narodowy w Warszawie, 2003).

W latach 70. Łubieński pracował w tygodniu „Kultura”. Od 1978 r. publikował w czasopiśmie „Res Publica”, którego był współzałożycielem (pismo wychodziło najpierw poza cenzurą w II obiegu wydawniczym, a od 1987 oficjalnie).

W 1978 roku ukazała się najbardziej chyba znana książka Łubieńskiego - tom esejów „Bić się czy nie bić” poświęcony rozważaniom o sensie polskich powstań narodowych w XVIII i XIX wieku. Ta książka otwiera cykl dzieł Łubieńskiego, w których autor stawia pytania o kształt polskiej pamięci historycznej, model polskiego patriotyzmu.

W wydanej w 2004 roku książce „Ani tryumf, ani zgon” Łubieński polemizuje z mitem powstania warszawskiego - pokazuje błędy dowództwa AK, a także cenę, jaką Warszawa zapłaciła za powstanie. W książce z 2009 roku pt. „1939. Zaczęło się we wrześniu” Łubieński stawia natomiast pytania o to, czy polskie państwo przygotowane było w 1939 roku do wojny i jaki jest mit polskiego września.

W latach 80. XX w. Łubieński publikował w czasopismach emigracyjnych „Aneks” i „Zeszyty Literackie”. Od 1989 do 1992 był członkiem redakcji „Tygodnika Solidarność”, oraz działaczem Stowarzyszenia Wspólnota Polska. W latach 80. ukazały się książki biograficzne Łubieńskiego o Mierosławskim („Czerwonobiały”, 1983), Norwidzie („Norwid wraca do Paryża”, 1989) i Mickiewiczu ("M jak Mickiewicz" 1999).

Tomasz Łubieński opublikował tom wierszy „Nieobecni mają rację” (1996), przetłumaczył fragmenty „Boskiej komedii” Dantego, opublikował książki prozatorskie – „Wszystko w rodzinie” (2004) i „Turnus” (2012). Pisarz należy do zespołu redakcyjnego miesięcznika „Teatr" i był redaktorem naczelnym miesięcznika "Nowe Książki".

Od 2001 r. wraz z Kazimierą Szczuką i Witoldem Beresiem, a następnie z Kingą Dunin i Pawłem Duninem-Wąsowiczem prowadził w programie 1 TVP magazyn kulturalny „Dobre książki”.

Tomasz Łubieński uprawiał taternictwo, narciarstwo, grywał w tenisa.

W lutym 2023 r. ukazała się najnowsza książka pisarza pt. „Osiemdziesiąt plus minus”; jest to opowieść o losach autora, opisywana przez uczestnika, świadka i obserwatora wydarzeń. Jest to też pochwała życia i nieco przewrotna pochwała starości.

Pisarz był członkiem Związku Literatów Polskich (1972-1983), Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (od 1989), Polskiego PEN Clubu (od 1979). W 2006 roku prezydent Lech Kaczyński odznaczył Tomasza Łubieńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. (PAP)

Autorka: Anna Kruszyńska

akr/ abe/ dki/